مدرک دعاى کمیل
برخى از مدارک دعاى کمیل و یا کتابهاى که این دعا را نقل کرده اند عبارتند از:
۱ - ابوجعفر محمد بن حسن على شیخ طائفه حقه شیعه معروف به شیخ طوسى (رضوان الله علیه ) متولد 385 و متوفى 460 که به عقیده کلیه علماى رجال از اکابر علماى شیعه و مرجع فضلاى زمان بوده و دو کتاب از کتب اربعه (تهذیب و استبصار) از آثار آن بزرگوار است . و بسیار جلیل القدر و عظیم المنزله و در تمام علوم دینى خبیر و در علم و عمل و کمالات نفسانى بى نظیر بوده است . وى در کتاب (مصباح المتهجد) درباره دعاى کمیل چنین گوید: روایت شده که کمیل بن زیاد امیرالمؤ منین را دید که : در شب نیمه ماه شعبان در حال سجده این دعا را مى خواند سپس شروع مى کند به دعاى مشهور کمیل .
2 - علامه بهبهانى (معروف به استاد الکل فى الکل ) متوفى 1206 که در حدود دویست تاءلیف دارد، در تعلیقات خود راجع به کمیل مى گوید: (و هو المنسوب الیه الدعاء المشهوره
کمیل کسى است که دعاى مشهور منسوب به او است ).
3 - علامه مجلسى (ملا محمد باقر متوفى 1111 صاحب کتاب بزرگ (بحار الانوار) که چاپ جدید آن یکصدو ده جلد شده است ) در کتاب (زاد المعاد) که کتابى است در ادعیه در اعمال شب نیمه شعبان چنین مى گوید: چون دعاى کمیل بن زیاد که از خواص اصحاب حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) است بهترین دعاهاست و از دعاهاى این شب است و در اوقات دیگر نیز مى توان آن را خواند با ترجمه ، در اینجا ایراد مى نماید که در وقت خواندن یادآور معانى آن باشند تا فائده اش تمامتر و ثوابش عظیم تر باشد.
نکته اى که باید ذکر شود اینست این قسمت از روى نسخه خطى زاد المعاد نوشته گردیده که در آخر نوشته شده : که این نسخه از روى دستخط خود مجلسى نوشته شده است که تاریخ آن 1107 است ، که تقریبا چهار سال قبل از وفات مجلسى بوده .
4 - سید بن طاووس متوفى سال 665 که از بزرگان علماى شیعه و بعضى گفته اند جزوکسانیست که به زیارت حضرت مهدى (علیه السلام ) مشرف شده در کتاب (اقبال الاعمال ) روایت کرده که کمیل بن زیاد گفت : روزى با مولایم حضرت امیرالمؤ منین على (علیه السلام ) در مسجد بصره نشسته بودم ، شب نیمه شعبان را یادآور شدیم ، حضرت فرمود هر بنده اى آن شب را به عبادت و احیاء بگذارند و دعاى حضرت خضر (علیه السلام ) را در آن شب بخواند البته دعاى او مستجاب گردد. چون حضرت به منزل آمد شب به خدمت او رفتم ، چون مرا دید پرسید اى کمیل براى چکار آمده اى . عرض کردم براى دعاى خضر آمده ام ، فرمود بنشین ، اى کمیل ! چون این دعا را حفظ نمایى و هر شب جمعه یک مرتبه و یا در هر ماهى یک مربته و یا در هر سالى سک مرتبه ، یا در هر عمرى یک مرتبه بخوانى شر دشمنان از او دفع و خدا تو را یارى مى کند و رزق و روزى تو زیاد مى گردد و گناهان تو آمرزیده گردد، اى کمیل ! چون مدتى زیاد در مصاحبت من به سر بردى تو را شایسته آن دیدم که با این دعاى مبارک ممتاز و سرافراز گردانم . پس فرمود بنویس و خود حضرت املاء فرمودند و من نوشتم . سپس سید بن طاووس شروع مى کند به نقل دعاى معروف .
5 - محدث قمى (حاج شیخ عباس ) صاحب (مفاتیح الجنان ) در (منتهى الآمال ) در شرح حال کمیل گوید: دعاى مشهور که در شب نیمه شعبان و شبهاى جمعه مى خوانند منسوب به آن جناب است .
لازم به تذکر است که مرحوم حاج شیخ عباس قمى جزو علماء رجالى است که معروف است . مرحوم آیت الله العظمى بروجردى گاه گاه در علم رجال به ایشان مراجعه مى کرد.
6 - مرحوم حاج میرزا هاشم خراسانى که خود محققى کم نظیر بوده در کتاب ارزنده اش (منتخب التواریخ ) در شرح حالات کمیل بعد از آن که جریان شهادتش را به دست حجاج نقل مى کند مى گوید: دعاى کمیل که در شبهاى جمعه و شب نیمه شعبان خوانده مى شود منسوب به ایشان است .
7 - علامه معاصر حاج شیخ محمد تقى شوشترى در کتاب (قاموس الرجال ) در شمن حالات کمیل مى گوید: صاحب دعاى منسوب به او کار در شبهاى جمعه و نیمه شعبان خوانده مى شود. البته در ضمن روایت سید بن طاووس را نقل مى کند که مذکور شد.
8 - شیخ کفعمى (ابراهیم بن على بن الحسن جبل عاملى ) از علماى قرن هشتم که در اکثر علوم اسلامى ماهر و مردى زاهد و با تقوى بوده است و داراى کتابهاى متعددى از آن جمله کتاب (بلدالامین ) و (مصباح کفعمى ) که جزو کتب دعا و بسیار معروف است در اعمال نیمه شعبان در ضمن دعاهاى آن شب مى گوید: (ثم ادع بماروى ان امیرالمؤ منین یدعوا به لیله النصف من شعبان و هو ساجد)(6)
یعنى در نیمه شعبان این دعا را که از امیرالمؤ منین روایت شده بخوان که حضرت در حال سجود آن را مى خواند.
محدث قمى تاریخ وفات کفعمى را نقل نمى کند ولى مى گوید تاریخ تصنیف کتاب مصباح 895 است . بعد در کتاب (هدیة الاحباب ) گوید: (کفعم ) بر وزن (زمزم ) قریه اى است از جبل عامل .
نویسنده این اوراق گوید: از مطالب گذشته این طور نتیجه مى گیریم که : 1 کمیل از شخصیتهاى بزرگ مورد اطمینان بلکه صاحب سر امیرالمؤ منین بوده است و علماى رجال همه او را مورد اطمینان دانسته اند.
2 - بزرگانى که ذکر شدند این دعا را به کمیل نسبت داده اند.
3 - اصطلاحى در میان علماى ما است تحت عنوان (تسامح در ادله سنن )؛ یعنى آن طورى که در ادله واجباب بحث و تحقیق و دقت مى کنند که این روایت یا روایات باید با چه شرائطى باشد تا یک حکم واجب یا حرام را از آن استتباط کنند، آن شرائط را در مستحبات لازم نمى دانند چون مستحبات امرى جزمى نیستند.
4 - بزرگانى که شرح بر دعاى کمیل نوشته اند - مانند حاج کلباسى که از بزرگان محدثین و علماء بوده است و همچنین علامه سبزوارى که شرحى علمى بر آن نوشته - تکیه بر شهرت دعا نموده و اصلا آن را مستغنى از بیان سند دانسته اند، و در خیلى از کتب ادعیه سندى براى دعا ننوشته اند یعنى شهرت آن به قدرى بوده است که احساس نیاز به ذکر سند نکرده اند.
5 - فقرات دعا و جامعیت آن جهات فصاحت و بلاغت آن کاشف است که از منشآت امیرالمؤ منین (علیه السلام ) است .
6 - سنخیت دعا با دعاهاى امیرالمؤ منین .
7 - یک عمل مستحب که مناجات با خدا است و در هر حال مطلوبست چنانکه خطاب به موسى شد اذکرنى على کل حال
یعنى موسى ! در هر حالى مرا یاد کن ) - و بیش از این نیاز به دلیل ندارد به خصوص اگر به رجاء ثواب خوانده شود - و الله العالم .
